Orijinal məqaləyə keçid

Reza Brahni adlı etnik alim iddia edir:

"Min il və İran fars ədəbiyyatı Türklərin min illik hakimiyyəti davamlı istehsal edilib.".

Birincisi, İran Türkləri Zdayydnd mədəniyyət torpaq və onun dilinin geniş sahələri Türk oldu. Belə ki, Soqd və Xorazm, Böyük Xorasan və Azərbaycanın bir hissəsi, Aran və Şervan, o zamanlar İran və fars dilli insanların yaşadığı yerlər.. İkincisi, fars ədəbiyyatının çiçəklənməsi Safarilər və Samanilərdən başlayır və onun başlanğıcının türklərdən asılılığı yoxdur.. اما در رابطه با سلسله​های ترک پرسشی بر می آید که چرا آنها ادبیات خودشان را تولید نکردند؟ آیا آنها خودستیز بودند که به سوی ادبیات بیگانگان بروند؟ آیا هیچ قومی ادبیات خودش را از ادبیات دیگران پست تر میشمارد؟ چرا سلجوقیان حتی ابیات شاهنامه را بر دیوار قونیه حک کردند؟ پاسخی بجز این نیست که زبان ترکان بیابانگرد و مهاجم و غیر ایرانی حاکم بر سرنوشت ایران و ایرانیان – دست کم تا مدت چند قرن -از حد زبان محاوره تجاوز نمی کره است. Məsələn, heç bir türk əsəri buraxmayan Qəznəvi türkləri öz ərazilərində onu inzibati və ədəbi dil kimi işlətmək üçün dil, mədəniyyət və ədəbiyyata malik deyillər..

Fars dilinə və türklərə münasibətdə xoş və əhatəli bir yazı adlanır “Fars və türk dövlətləri” Doktor Cəlal Matini tərəfindən yazılmış, buraya daxil edilmişdir:

http://www.azargoshnasp.com/languages/Persian/persianmain.htm

Bir dostun sözlərinə görə: Bu türk fatehləri ölkəni fəth etdikdən sonra ölkəni idarə etməyə gələndə heç bir sənət və təcrübəyə malik deyildilər və bu səbəbdən də həmin dövrdə onları qılıncdan keçirmiş eyni iranlıların qollarına qoşulmağa məcbur oldular. şəhərlərini, evlərini, məscidlərini, məktəblərini və kitabxanalarını yandırıb dağıtdılar.. İranlı nazirlər və dəllallar hökuməti onlara qaytarmalıdır. Hətta bu türk hökmdarlarının ikinci və ya üçüncü nəsli də İran mədəniyyəti ilə yetişib. Bu uşaqların iranlı və islami adları vardı, farsca danışırdılar və iranlı müəllimlər tərəfindən təhsil alırdılar.. Sonra bir müddət şəhərləşmədən sonra dağıdıcıların hökmdarları və onların övladları incəsənət və ədəbiyyatın himayədarlarına çevrildilər, kitabxanalar və məktəblər tikdilər. … Mahmud oğlu Sultan Məsud Qəznəvi, Mələk şah Səlcuqi, Teymur oğlu Şahrux kimi şəxslər bu vəziyyətin çox məşhur nümunələridir.. Soruşmaq lazımdır ki, Xoca Bunsarmeşkan, Əbülfəzl Bəyhəqi, Xoca Nizamul Molk Tosi, Xəyyam Nişapuri və başqaları olmasaydı, bu Türkiyə hökuməti neçə il yaşayardı? Hətta Roma Səlcuqları da (Anadolu) Hər ikisi – İrandan ayrı idi – Onlar İran mədəniyyətinin təsiri altında olub, Sultan Kığbad kimi Kayani padşahlarının adlarından istifadə ediblər! Onların Mövlana Cəlaləddin Bəlxi ilə eyni vaxtda Konyada işləyən Moinuddin Pərvaneh kimi iranlı nazirləri var idi.. (Təbii ki, o dövrdə Konya, Diyarbəkir və digər Anadolu şəhərlərində iranlıların olmasını da unutmaq olmaz.)

Ona görə də heç kim iddia edə bilməz ki, Səlcuqlar və Qəznəvilər kimi sülalələr var “türk kimliyi” çünki onlar hətta öz şəcərələrini dəyişərək Sasanilərə gedib çıxırlar və hər yerdə İran mədəniyyətini qəbul edirdilər.. Onların nazirləri əsasən iranlılar idi. Ona görə də pantürkistlər bu sülalələri pedi-türk soydan başqa saya bilməzlər.. Yoxsa mədəniyyət baxımından hamısı irandilli və farsdilli idilər və bu sülalələrin rəsmi dili də fars dili idi.. Xülasə, Səlcuqluların və Qəznəvilərin türk dili ədəbi dil deyildi və onlar bir İran ölkəsi üzərində hökmranlıq edirdilər və saray əyanlarının çoxu da iranlı idilər və onlar da etnik kimlikləri haqqında çox məlumatlı deyildilər və məcburiyyət qarşısında qaldılar. İran mədəniyyətinə tabedir.. Fars dilini şüurlu surətdə rəsmiləşdirmələrinə dair heç bir sənəd yoxdur, lakin İran ərazisi irandilli olduğundan fars dili Samanilərdən sonra rəsmi dil olaraq qalmışdır. (Ayrılmadan) Hökumətin əsas idarəçiləri olan saray əyanları, nazirlər və katiblər isə əsasən iranlılar idi.. Belə ki “Lotf Selaz türkcə fars dilində” Yalandır və onların farscadan başqa çarəsi yox idi (Yəni o dövrün türk dili ədəbi dil və divan kimi işlənəcək dərəcədə deyildi və İrana soxulmuş türklər arasında şəhər mədəniyyəti hələ geniş yayılmamışdı.). Doğru olan budur ki, bu zəncirlərin fars dilində danışmaqdan başqa çarəsi yox idi: bir) İran yaylasının əksəriyyəti İran əsilli idi. iki) Bu sülalələrin özləri etnik kimlikləri haqqında çox məlumatlı olmadıqları üçün iranlı olublar.. Bu padşahların müəllimləri hamısı iranlı idi. üç) Bu hökumətlərin nazirləri, katibləri, rəisləri və idarəçiləri əsasən iranlılar idi..