مولانا ترک است و فقط چند روزی از خاک ایران رد شده!

La dirección de este artículo.

مولوی و پان ترکیست ها

پان ترکان و یک رباعی از مولانا

Shams Tabrizi and Jalal al-Din Rumi

پاسخی به مقاله «مولانا ترک است و فقط چند روزی از خاک ایران رد شده»

چند روز پیش به طور تصادفی گذارم به تارکده‌ای افتاد که به مناسبت بزرگداشت سال مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، عارف و شاعر پرآوازه‌ی ایرانی، برپا شده بود. نوشته‌ای در آنجا خواندم به قلم آقایی به نام «سعید نسفی» با این ادعا که “مولانا ترک است و فقط چند روزی از خاک ایران رد شده”. تاریخی در بالا یا پایین نوشته ندیدم بنابراین نمی‌دانم که این نوشته چقدر قدیمی است.

کل ادعای ترک بودن مولانا جلال‌الدین محمد بلخی آن قدر بی‌پایه و مسخره است که مرغ پخته را بر سر سفره به خنده می‌اندازد. اما باید بدین گونه ادعاها پاسخ کافی و مستدل داد تا ناآگاهان باور نکنند.

نشانی نوشته‌ی آقای سعید نسفی چنین است:
http://www.mowlanayear.ir/persian/note/150.html

آقای «دکتر حسنعلی پیشاهنگ» در پاسخ این ادعا مطلبی به همین تارکده فرستاده‌اند با عنوانچرا پان‌ترکها می‌کوشند مولوی را تورک معرفی کنند؟به این نشانی:
http://www.mowlanayear.ir/persian/note/261.html

من نیز بر آن شدم که بر اساس شعرهای خود مولانا پاسخی به آقای سعید نسفی بدهم. ایشان از یک سو با استناد به شعر مولانا می‌نویسد:
جناب آقا. شما بجای اینکه اندرز و پند خداوندگار بلخ را بپذیرید، برعلیه آن اقدام کرده‌اید. جضرت مولانا می‌فرماید
تو برای وصل کردن آمدی ———- نی برای فصل کردن آمدی

اما از سوی دیگر تمام تلاش خود را به کار می‌برد که مولانا را از کیستی (هویت) خودش جدا کرده و بدون ارائه کردن هیچ مدرک محکم و مستدلی او را ترک معرفی کند.

Se dice que un día el mulá Nasreddin caminaba por la calle y mintió diciendo que le estaban dando a Nazri en la calle Ash.. Algunas personas creyeron y corrieron a la calle.. کمی نگذشت که خود ملا هم باورش شد و شروع به دویدن کرد. گفت نکند واقعا آش نذری می‌دهند. Los panturquistas se han repetido tantas veces tales afirmaciones que ellos mismos creen que Maulana Jalaluddin Mohammad Balkhi es turco. (O como dicen “Alemania”) ha sido.

در اینجا به بررسی نوشته‌ی آقای سعید نسفی می‌پردازم و درباره‌ی ادعاهای ایشان توضیح‌هایی می‌دهم:
طوریکه در ترکستان افغانستان همه ترکی زبانان به عین شکل زبان دومی‌شان دری می‌باشد.
Rumi hablaba turco uzbeko en su casa y consideraba que el tayiko era excelente, como se puede ver en sus poemas, y tiene muchos poemas turcos..

1) ¿Dónde está Turkestan Afganistán?
۲) No hay pruebas de que Rumi hablara turco en casa. (¿Qué tal una versión uzbeka?). Quizás este único verso del propio Rumi en Diwan Shams sea suficiente para la respuesta.:
تو ماه ترکی و من اگر ترک نیستم —— دانم من این قدر که به ترکی است آبسو

در هیچ یک از تذکره‌های ادبی معتبر یا زندگی‌نامه‌های مولانا که در طول ۷۰۰ سال پس از مرگش نوشته شده هیچ نشانی از ترک بودن و به ترکی صحبت کردن وی در خانه نیست. En el libro "Manaqib al-Arifin" escrito por Shamsuddin Ahmad Aflaki, uno de los estudiantes de Rumi, no existe tal cosa.. Por lo general, las personas usan su lengua materna para maldecir cuando están enojadas.. در مناقب العارفین چندین بار از زبان مولانا دشنامغُر خواهررا می‌شنویم که از دشنام‌های پارسی‌زبان خراسان بوده است.
مولانا هرگاه از بلخ و خراسان یاد می‌کند با شور و شعف است:

معشوقه به سامان شد تا باد چنين بادا ———— كفرش همه ايمان شد تا باد چنين بادا
شمس الحق تبريزی از بس كه درآميزی —————— تبريز خراسان شد تا باد چنين بادا

گه ز سپاهان و حجاز و عراق ————– مطرب آن ماه خراسان شوی

Es genial cuando tú y yo nos sentamos en el porche —- En dos roles y de dos maneras, mi vida y tú sois una.
Es aún más sorprendente que tú y yo estemos aquí en la misma esquina. —- Al mismo tiempo, tú y yo vamos a Irak y Khorasan.

O después de unos versos árabes dice:
El farsi-go, sin embargo, es más agradable. ——— El amor mismo es cien otros idiomas.
Decimos persa, Hin Tazi Bahl ————- Sé el hindú de ese turco, oh agua y flor.

Musulmanes Los musulmanes hablan persa. ———– que no era necesario comer azúcar solo en un grupo

۲) قومی به نام اوزبک در زمان مولانا وجود نداشته که مولانا از میان آنان باشد. اوزبک‌ها (در اصل اوز بیگ = اغوز بیگ = اغوز بزرگ) و سلسله‌ی آنان یعنی شیبانیان و شیبک خان دست کم ۲۰۰ سال پس از مرگ مولانا تشکل یافتند.

3) زبانی به نام تاجیکی نداریم. تاجیک در برابر ترک و به معنای ایرانی است. همان کسانی که امروزه پان‌ترک‌گرایان به آنان “Fares” می‌گویند. تاجیکان در تاجیکستان و افغان‌ها در افغانستان به زبان پارسی صحبت می‌کنند و می‌نویسند. همان طور که زبانی به نام کانادایی یا امریکایی نداریم بلکه این هر دو کشور به زبان انگلیسی صحبت می‌کنند. زبان مادری مولانا همان طور که خودش در تمام نوشته‌هایش بیان کرده زبان پارسی است. و خود وی نیز از بزرگ‌ترین شاعران زبان پارسی است.

چهارم آن که مولانااشعار ترکی بسیارندارد. Entre los más de 3.000 sonetos de "Divan Kabir" o "Divan Shams", tal vez haya menos de diez sonetos en turco.. Los poemas árabes de Rumi son mucho más que sus poemas turcos.. با این استدلال مولانا بیشتر عرب است تا ترک. زیرا نماز و دعاها و مناجتش را در خانه و مسجد به زبان عربی می‌خوانده است.
او گوید:

ترکی همه ترکی کند تاجیک تاجیکی کند ———– من ساعتی ترکی کنم یک لحظه تاجیکی کنم

گویا تنها لحظۀ تاجیکی گوی‌های او شعر سرودن وی است و بس.
این بیت درباره‌یترکی کردناست وتاجیکی کردننه ترک بودن و تاجیکی گویی. یعنی رفتار نه گفتار. در زبان پارسی می‌گوییمپدری کردن” O “مردانگی کردنبه معنای رفتار پدرانه یا مردانه کردن. مولانا در این بیت می‌گوید ترکان در همه حال رفتار ترکی دارند. تاجیکان (ایرانیان) همواره رفتار تاجیکی دارند. اما من گاهی مانند ترکان رفتار می‌کنم و گاهی مانند ایرانیان. همان طور که در مثنوی نیز می‌گوید:
من به هر جمعیتی نالان شدم ———— جفت خوشحالان و بدحالان شدم
هر کسی از ظن من شد یار من ———- وز درون من نجست اسرار من

در بیت مورد اشاره مراد از ترک نیز ترکان فرارود (ماوراءالنهر) است نه ترکان کشور جدیدی به نام ترکیه یا ترک زبانان امروزی. برای توضیح بیشتر باید این بیت دیگر از مولانا را نقل کنم که می‌گوید:
یک حمله و یک حمله، کآمد شب و تاریکی ———- چستی کن و ترکی کن، نه نرمی و تاجیکی
یعنی مانند ترکان ]=کوچ‌نشین، جنگاور، یا خشن[ برای حمله چست و چالاک باش. نه مانند ایرانیان ]=یکجانشین و شهری[ باوقار و نرم.

اگر او ایرانی می‌بود و یا به ایران تعلق می‌داشت چرا به ایران حیات بسر نبرد؟

یکم آن که ایران تنها محدود به ایران سیاسی امروزی نیست. مرزهای امروزی در زمان مولانا وجود نداشته‌اند. اگر می‌گوییم مولانا ایرانی است نه به این معنا که در ایران امروزی زاده شده و شناسنامه و گذرنامه‌ی ایرانی داشته است. این ادعای نویسنده یا از روی ناآگاهی از تاریخ و فرهنگ این گوشه از دنیا است یا از روی تنگ نظری و غرض. وقتی می‌گوییم کسانی که سده‌های پیشین درگذشته‌اند ایرانی بوده‌اند نه تنها منظورمان ایران امروزی با مرزهای سیاسی آن است بلکه منظورمان ایران بزرگ است که از فرارود تا دیار بکر (در شرق ترکیه‌ی امروزی) بوده و امروز کشورهای تازه استقلال یافته‌ای چون تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، و جمهوری آذربایجان و کشور قدیمی‌تر افغانستان را نیز دربرمی‌گیرد.

دوم آن که یکی از دلایل مهاجرت مولانا و بسیاری از دیگر ایرانیان از شرق ایران به سوی غرب حمله‌ی ترکان و مغولان بوده است. خاطرات مولانا و دیگر شاعران ایرانی از ترکان و مغولان به صورت حمله و کشتار و ویرانی بوده است. اصطلاح ترک‌تازی هنوز در زبان پارسی رایج است. مولانا در غزلی می‌گوید:
شیخ هندو به خانقاه آمد ———- نی تو ترکی؟‌ درافکن از بامش!
که گذشته از استعاره‌ای که برای شب و روز (هندو و ترک) در آن هست اشاره‌ای نیز دارد به خاطرات مولانا از برخورد و رفتار ترکان و مغولان با شیخ‌های خانقاه‌ها و عارفان ایرانی در خراسانزادگاه مولاناکه در برابر تجاوز و غارت آنان مقاومت کردند. در این بیت از پرتاب کردن شیخ خانقاه از بالای بام صحبت می‌کند. نمونه‌ی دیگری از این گونه کشتن‌ها، رفتار مغولان با شیخ نجم‌الدین کبریسرسلسله‌ی فرقه‌ی صوفیان کبرویهاست که با دست خالی و با سنگ در کنار مریدان و دیگر مردم از شهر و کشور خود دفاع کرد و وقتی مغولان او را گرفتند در آب خفه‌اش کردند.

چند نمونه‌ی دیگر از رفتار ترکان در شعرهای مولانا:

آن غُزان ترك خون‌ريز آمدند ——- بهر يغما بر دهي ناگه زدند
دو كس از اعيان آن ده يافتند ——– در هلاك آن يكي بشتافتند

اگر تتار غمت خشم و ترکی‌ای آرد ———— به عشق و صبر کمر بسته همچو خرگاهم

ترکی کند آن صبوح و گوید —————- با هندوی شب به خشمسن سن
ترکی‌ات به از خراج بلغار —————- هرسن سنتو هزار رهزن

آب حیات تو گر از این بنده تیره شد ———– ترکی مکن به کشتنم ای ترک ترک خو
و معلوم است که او ترک بوده و با ترکان ترکیه احساس آرامش و قومیت و هم‌زبانی می‌نموده است.
کشوری به نام ترکیه از سال ۱۹۲۳ میلادی/۱۳۰۲ خورشیدی به وجود آمده است. در زمان مولانا آسیای کهتر یا آناتولی به عنوان روم شناخته می‌شده زیرا پیشتر به امپراتوری روم شرقی یا بیزانس تعلق داشت. در زمان مولانا ساکنان این ناحیه علاوه بر ایرانیان ساکن در دیار بکر، بومیان یونانی‌تبار (رومی) و نیز مهاجران و سپاهیان ترک بودند. دیار بکر تا زمان شاه اسماعیل صفوی یعنی حدود ۳۰۰ سال بعد از مرگ مولانا جزوی از ایران بود. بالاتر بیتی را آوردم که مولانا به روشنی گفته بود که ترک نیست:
تو ماه ترکی و من اگر ترک نیستم ——— دانم من این قدر که به ترکی است آبسو

کسی که زبان مادری‌اش ترکی باشد چنین بیتی نمی‌گوید. یا این که مولانا دروغ گفته و ترک بوده است. مولانا، شمس تبریزی و بیشتر شاگردان مولانا مانند صلاح‌الدین یعقوب زرکوب و حسام‌الدین چلبی و دیگران به زبان پارسی صحبت می‌کردند. مولانا پیوستگی خود به فضای فکری و فرهنگی ایرانی و خراسانی را در این بیت بیان کرده است:
عطار روح بود و سنایی دو چشم جان ——— ما از پی سنایی و عطار آمدیم.

حضرت مولانا ترک بودن خود را اینطور ثابت می‌نماید و پاسخ این سوال را که مولانای رومی از کجا است از خود او بپرسیم.

گفتم ز کجایی تو، تسخیر زد و گفت ای جان ———————- نیمیم ز ترکستان، نیمیم زفرغانه
1) واژه‌ی درستتسخراست نهتسخیر”. به معنای ریشخند و به مسخره چیزی را گفتن.
۲) این بیت حرف رند مستی است که مولانا دیده است نه حرف خود مولانا. بیت‌های پیشین و پسین چنین است:
از خانه برون رفتم مستی‌ام به پیش آمد ———– در هر نظرش مضمر صد گلشن و کاشانه
چون کشتی بی‌لنگر کژ می‌شد و مژ می‌شد ————- وز حسرت او مرده صد عاقل و فرزانه
گفتم: ز کجایی تو؟ تسخر زد و گفت ای جان —— نیمی‌ام ز ترکستان نیمی‌ام ز فرغانه
نیمی‌ام ز آب و گل، نیمی‌ام ز جان و دل ——— نیمی‌ام لب دریا باقی همه در دانه
گفتم که رفیقی کن با من که من‌ات خویش‌ام ——— گفتا که بنشناسم من خویش ز بیگانه

یعنی اصلا مهم نیست من از کجا هستم. با تفسیر آقای نسفی لابدنیمی‌ام لب دریایعنی مولانا اهل یک شهر ساحلی ترکستان بوده است! مولانا در مثنوی می‌گوید:
ای برادر تو همه اندیشه‌ای ————- مابقی خود استخوان و ریشه‌ای
گر بود اندیشه‌ات گل، گلشنی ———– ور بود خاری، تو هیمه‌ی گلخنی
و باز در بیت زیر تأکید می‌نماید که او یک ترک است و طوریکه ترک‌ها گوشت را نیم خام می‌خورند و می‌فرماید که من ترک هستم و در تصوف، نیم خام می‌باشم

ترک جوشی کرده‌ام من نیم خام —————— از حکیم غزنوی بشنو تمام

بیت بالا بصورت خاص حکم می‌نماید مولانا به ترک بودن خود هم اعتراف و هم افتخار می‌نماید.
ترک جوشی ربطی به ترک بودن ندارد. در ضمن نشانی از اعتراف یا افتخار به ترک بودن در این بیت دیده نمی‌شود. می‌گوید من نیم خام هستم. که آن هم جای افتخار ندارد. آیا اگر کسی بگوید من دیشب پیتزا خوردم به ایتالیایی بودن خود اعتراف و افتخار کرده است؟ و یا حتما حکیم سنایی که ترک جوشی نکرده است فارس است؟ البته در ادامه‌ی نوشته‌ی ایشان می‌بینیم که گویا همه ترک هستند مگر آن که خلاف آن ثابت شود.

از این گونه استدلال‌ها چنین برمی‌آید که آقای نسفی یا در درک شعرهای مولانا مشکل دارد یا آن را تفسیر به رای می‌کند.
نوشتن و یا سرودن شعر بزبان تاجیکی این معنی را نمی‌دهد که باید نویسنده و یا شاعر فارسی زبان باشد. حکیم انوری ابیوردی، خاقانی شیروانی، نظامی گنجوی، الخارزمی، شمس تبریزی یا مرشد عالی مولانا، حضرت ابوالمعانی بیدل، ابوریحان بیرونی، شیخ محمود شبستری، ابوعلی سینا بخارایی، زیب‌النسا مخفی، میرزا اسدالله غالب، حضرت امیر خسرو بلخی ثم دهلوی فرخی سیستانی و صدهای دیگر ترکی زبانان بودند که بزبان تاجکی آب حیات بشمار رفته و ستون فقرات ادبیات تاجکی را تشکیل داده‌اند و تعداد زیاد اینها بشمول صایب تبریزی به هر دو زبان ترکی و تاجکی شعر سروده‌اند و باید بدانید اشعار آبدار و ملکوتی صایب تبریزی هم به ترکی و هم بفارسی مقام ارجمند و عالی دارد.
این بند پر است از دروغ و ادعاهای گزاف و بی‌پایه و پان‌ترک‌گرایانه.
زبانی به نام تاجیکی نداریم. ادبیات تاجیک به ادبیات تاجیکستان امروزی گفته می‌شود و مسلما هیچ یک از این بزرگان در ۱۰۰ سال گذشته در درون مرزهای تاجیکستان زاده نشده‌اند. گویا آقای نسفی از بیان نام زبان و ادب پارسی یا فارسی نیز ابا یا اکراه دارند و همه جا از زبان تاجیکی یا تاجکی استفاده می‌کنند.

به استثنای صائب تبریزی هیچ یک از این بزرگان علم و ادب پارسی (که برخی‌شان مانند بیدل ایرانی هم نبودند) شعر ترکی ندارند. صائب به احتمال زیاد در اصفهان زاده شد اما به خاطر این که پدربزرگش اهل تبریز بود به تبریزی مشهور شد. در ضمن تبریزی بودن در آن زمان به معنای ترک نبوده است. همان طور که شمس تبریزی نیز ترک نیست.

امیرخسرو و بیدل دهلوی بودند یعنی هر دو هندی بودند نه ایرانی نه ترک. فرخی سیستانی نیز ترک نبود. اسدالله غالب شاعری لاهوری بود که به اردو شعر سروده است.

اگر منظور ایشان از الخارزمی، ابوموسا محمد خوارزمی ریاضی‌دان مشهور ایرانی باشد وی اصلا به زبان پارسی چیزی ننوشته است چه رسد به ترکی. ابوریحان بیرونی نیز شاعر نبوده است.

گویا در اینجا نویسنده هر نامی را که شنیده به عنوان ترک برشمرده است. این حرف بیشتر به شوخی شبیه است تا جدی. وقت آن نیست که نشان دهم هیچ یک از این بزرگان ترک نبوده است. از این رو به همان سه مورد نخست در فهرست ایشان بسنده می‌کنم.

حکیم انوری ابیوردیاز بزرگ ترین سخنوران زبان پارسیدرباره‌ی حمله و ویرانی‌های ترکان غُز (نیای ازبکان که آقای نسفی ادعا می‌کند مولانا از میان آنان بوده است) در خراسان قصیده‌ای سوزناکی دارد با این مطلع:
به سمرقند اگر بگذري اي باد سحر ———– نامه ی اهل خراسان به بر خاقان بر
و در آن از ستم‌های غزان چنین می‌گوید:
خبرت هست كزين زير و زبر شوم غُزان ———– نيست يك پي ز خراسان كه نشد زير و زبر
شاد الا به در مرگ نبيني مردم ———– بكر جز در شكم مام نيابي دختر
مسجد جامع هر شهر ستورانشان را ———– پايگاهي شده نه سقفش پيدا و نه در
خطبه نكنند به هر خطه به نام غز از آنك ———– در خراسان نه خطيب است كنون نه منبر
كشته فرزند گرامي را گر ناگاهان ———– بيند، از بيم خروشيد نيارد مادر
آنكه را صد ره غز زر ستد و باز فروخت ———– دارد آن جنس كه گوئيش خريدست به زر

El último verso significa que los iraníes, que podían comprar y vender a los turcos de Gaza cien veces, ahora los turcos los tratan como si los iraníes fueran sus esclavos..

در این قصیده که حدود ۳۰ بیت دارد دست کم ۱۰ بار نام ایران تکرار شده و بر وضع بد ایرانیان افسوس خورده است.
خبرت هست كه از هرچه در او چيزي بود ———– در همه ايران امروز نماندست اثر
رحم‌ كن رحم بر آن قوم كه جويند جُوين ———– از پس آن كه نخوردندي از ناز شكر
رحم ‌كن رحم بر آنها كه نيابند نمد ———- از پس آن كه ز اطلسشان بودي بستر
رحم ‌كن رحم بر آن قوم كه رسوا گشتند ———- از پس آن كه به مستوري بودند سمر
بهره‌اي بايد از عدل تو نيز ايران را ———– گرچه ويران شد بيرون ز جهانش مشمر
حکیم نظامی گنجوی در مقدمه‌ی «لیلی و مجنون» پس از آن که از پدر و مادر و دایی خود یاد می‌کند چنین می‌گوید:

گر شد نسبم به نسبت جد ————- «یوسف پسر زکی موید»
گر مادر من «رییسه‌ی کرد» ———– مادرصفتانه پیش من مرد
گر «خواجه عمر» که خال من بود ———— خالی شدنش وبال من بود
…………..
داني كه من آن سخن شناسم ——- كابيات نو از كهن شناسم
تركی صفت وفای ما نيست ——— تركانه سخن سزای ما نيست
آن كز نسب بلند زايد ——– او را سخن بلند بايد

وی درباره‌ی احساس خود و وابستگی‌اش به ایران در دیباچه ی کتاب «هفت پیکر» چنین می‌سراید:
همه عالم تن است و ايران دل ——– نيست گوينده زين قياس خجل
چون كه ايران دل زمين باشد ——– دل ز تن به بود، يقين باشد

و یا خاقانی شروانی، که از بزرگ‌ترین قصیده‌سرایان زبان پارسی است، درباره‌ی رفتار ترکان غز با یکی از علمای دین چنین می‌گوید:
En el duelo por el Imam Muhammad Yahya y su asfixia por Ghazan
Tu khaqani es el lugar donde se vierte el azúcar y el azúcar. ——— Si te han echado agua venenosa en la boca
La boca de Mohi al-Din Ko Din estaba muy abierta. ———- كافران غز دهانش را به خاك آكنده‌اند
سلطان محمود کبیر، تیموریان عالی‌مقام ترکستان هرات و هند، سلجوقیان، ترکان عثمانی، وغیره همه ترکی زبانان بودند که ازخان نعمت آنها، زبان فارسی رونق یافته است، شهنامه فردوسی بد ربا ریک ترک معظم سروده شده است و آن ترک برای فرد وسی مستمری می‌داد تا شهنامه را تهیه کند.
در این که تیموریان در گسترش ادب و هنر نگارگری نقش داشته‌اند حرفی نیست. اما نباید از خاطر برد که بنیان‌گذار این سلسله، همان تیمور لنگ، چه بلایی بر سر این مردم و شهرهای آبادی چون نیشابور و اصفهان آورد که هنوز نیز خاطره‌اش در میان ایرانیان با وحشت همراه است و نیز مناره‌هایی از سر مردمان و چشمانی که از حدقه درآورده شده‌اند. شاید دشنامچشم درآمدهدر زبان پارسی یادگاری از کارهای این عالی‌مقام باشد.

دیگر آن که شاهنامه‌ی فردوسی در زمان سامانیان آغاز شد نه به دربار یک ترک معظم. البته گویا آقای نسفی و دیگر پان‌ترک‌گرایان سامانیان را نیز “Alemania” می‌داند. فردوسی شاهنامه را در سال ۴۰۰ ق. به پایان برد:
ز هجرت شده پنج هشتاد بار ———- به نام جهان‌داور کردگار
و می‌دانیم که سرودن شاهنامه حدود ۳۰ سال طول کشیده است:
بسی رنج بردم در این سال سی ———- عجم زنده کردم بدین پارسی
بنابراین اگر ۳۰ را از ۴۰۰ کم کنیم می‌شود ۳۷۰ قمری. محمود غزنوی در سال ۳۶۰ ق./۹۷۱ م. زاده شد و در سال ۳۸۷ ق./۹۹۷ م. به حکومت رسید. یعنی وقتی فردوسی کار شاهنامه را شروع کرد سلطان محمود معظم طفل ۱۰ ساله‌ای بیش نبود و وقتی محمود پس از شکست دادن برادر بزرگ‌ترش به قدرت رسید ۱۸ سال از شروع کار شاهنامه گذشته بود. با این حساب تعیین مستمری برای فردوسی از سوی محمود غزنوی چندان معقول به نظر نمی‌رسد. اگر این مستمری وجود می‌داشت فردوسی در جاهایی از شاهنامه از تنگدستی و سختی روزگار شکایت نمی‌کرد. آوردن کارها و رفتارهای سلطان محمود با اهل ری و نابود کردن کتابخانه‌ی آن خارج از حوصله‌ی این نوشتار است.
مستشرقین عقیده دارند که، هرگاه تیموریان هرات در امور هنر و کتاب دوستی مساعی خود را صرف نمی‌کردند، این‌همه آثار شاید در برابر آماج نابودی قرار می‌گرفتند.
یکی از دلیل‌های نابودی بسیاری از آثار فرهنگی و ادبی ایرانیان به دست صحرانشینانی مانند چنگیز و تیمور و دیگر مغولان و تاتاران بود. وگرنه پیش از آمدن آنان آثار علمی و ادبی در سراسر ایران منتشر می‌شده و طالبان علم و دانش به آنها دسترس داشتند. شاهنامه در سراسر سرزمین‌های اسلامی به پارسی و عربی خوانده می‌شد. در زمان سعدی، که هنوزفتنه ی مغولجهانگیر نشده بود، شعرهای وی از کاشغر در چین تا شام و فلسطین خوانده می‌شد. همین طور آثار دیگرانی مانند نظامی گنجوی و
با آمدن اسلام در ترکستان، زبان عربی زبان مذهبی و ادبی قبول گردید چنانچه علمای بزرگ ترکستان چون امام خواجه اسمعیل بخارایی، امام ترمزی، امام ابومنصور ماتریدی، ابوعلی سینای بخارایی، ابوریحان البیرونی، عمر نسفی، قفال چاچی و صدهای دیگر تألیفات خود را بزبان عربی نوشتند، اگر قرار باشد که دانشمندان یک مملکت به یکی از زبان‌ها تألیفات می‌نماید پس آنها به آن زبان و قوم متعلق باشند، علمای بزرگ فوق‌الذکر ترکستان به زبان عربی تألیفات نموده‌اند پس ما آنها را به قرار فورمول شما یعنی آنها عرب شمرده شوند؟؟

در این بند نیز مانند بند پیشین آقای نسفی هر کسی را می‌شناخته یا نامش را شنیده به نام علمای ترکستان معرفی کرده است صرف نظر از این که آنان خودشان در آثارشان خود را چگونه معرفی کرده‌اند. (در ضمن «ترمذی» است نه «ترمزی». شاید اشتباه تایپی ایشان باشد).

اسلام به ترکستان نیامد. ترکان به سرزمین‌های ایرانیان درآمده و مسلمان شده و آنجا را ترک‌نشین کردند.

ابوریحان طبق اعتراف‌های خودش در کتاب‌هایش ایرانی بود. برای نمونه این جمله در کتاب «آثار الباقیه عن القرون الخالیه» (آثار به جا مانده از دوران‌های گذشته): “و أما أهل خوارزم، و إن کانوا غصنا ً من دوحة الفُرس” Qué cruel “و مردم خوارزم٬ آنها شاخه‌ای از درخت استوار پارسيان (ايرانيان) Son”. و شهرتش نیز بیرونی است نه البیرونی.

ملاک ما برای ایرانی دانستن این بزرگان زبان نوشته‌های آنان نیست. اتفاقا این «فرمول» ساده‌ی پان‌ترک‌گرایان و پان‌عرب‌گرایان است. دسته‌ی نخست می‌گویند اگر امروز شهری در کشور ترک‌زبانی قرار دارد تمام کسانی که در طول تاریخ بشر در آن شهر و سرزمین زاده شده، زندگی کرده و مرده‌اند ترک و ترک زبان بوده‌اند. گروه دوم نیز معیارشان نام شخص یا زبانی است که آن شخص بدان کتابی نوشته باشد. اتفاقا اعراب و پان‌عرب‌گرایان نیز ادعای عرب بودن این بزرگان ایرانی را دارند. پان‌ترک‌گرایان و پان‌عرب‌گرایان و کشورهای تازه استقلال یافته که مشکل بحران هویت دارند به قول مولانا همچون مردی غرقه اند:
مرد غرقه دست و پایی می‌زند ———– دست هر دم در گیایی می‌زند
از این رو ابوریحان بیرونی می‌شود دانشمند عرب یا ترک ازبک، ابونصر فارابی می‌شود فیلسوف عرب یا ترک قزاق، نظامی گنجوی می‌شود شاعر ترک جمهوری آذربایجان و بالاخره مولانا جلال‌الدین بلخی می‌شود شاعر ترک و همین طور دیگر بزرگان و مشاهیر فرهنگ و ادبی ایرانی مصادره می‌شوند.

ملاک ما برای ایرانی دانستن این بزرگان، نخست حرفی است که خودشان در نوشته‌ها و رفتارشان گفته‌اند. دیگر آن که هم‌عصران و دوستان و شاگردان و نزدیکان‌شان چه گفته‌اند. و مهم‌تر از همه فضای فکری و فرهنگی‌ای است که آنان در آن زندگی کرده و نفس کشیده‌اند. نه آن که هفت سد سال بعد کسانی که توان درک نوشته‌های آنان را به زبان اصلی ندارند تعیین کنند که چون من امروز در این شهر زندگی می‌کنم و ترک هستم و به ترکی سخن می‌گویم صرف نظر از آن که در طی ۷۰۰ سال گذشته چه اتفاق‌هایی افتاده است و چه بر سر ساکنان این سرزمین آمده پس این دانشور یا نامور هم که ۷۰۰ سال پیش در این شهر زندگی می‌کرده و تمام کسانی که اینجا بوده‌اند باید ترک باشد.

گر بگویم شرح این بی‌حد شود ————– مثنوی هفتاد من کاغذ شود

سیاوش

آذر ۱۳۸۶ خورشیدی / دسامبر ۲۰۰۷ ترسایی

14 Respuesta para مولانا ترک است و فقط چند روزی از خاک ایران رد شده!

  • رامین says:

    آذریها یا همان ترک های آذری در ایران چه در فرهنگ و تمدن وادب و چه در علم و چه در شهرنشینی اول بوده اند. اگه کمی سواد معماری داشته باشی می فهمی که معماری ایران بعد از اسلام معماری ترک هاست هر 3 شیوه معماری آذری واصفهانی و پارسی از آذربایجان نشات گرفته اند که در دوره های صفویه و افشاریه و سلجوقی و غیره در شهرهایی مثل اصفهان و مشهد و غیره به اوج رسیده اند. از لحاظ فرهنگ و هنر از 800 سال پیش تا حالا بیش از 400 شاعر و عارف در مقبرت الشعرای تبریز در خاک اند و اگه کمی سواد داشته باشی می فهمی که شاعران آذربایجان در شعر مناظره فارسی بی رقیب اند(نظامی و اعتصامی و …) از لحاظ شهر نشینی هم اگه اهل مطالعه باشی می فهمی که مردم تبریز در روشنفکری(مهندس بازرگان ودکتر تقی زاده ودکتر تقی ارانی و…) و پیشرفت در ایران اول بوده اند و تبریز شهر اولین های ایران است. اولین شهرداری و اولین اداره برق و اولین اداره تلفن و اولین اداره آتش نشانی و اولین تئاترها و اولین مدارس نوین ودر تبریز بوده است. کافی کمی با چشم باز بنگری.

    • admin says:

      به رامین

      آذریها مانند تمام اقوام ایرانی در تمدن و فرهنگ ایران نقش داشتند اما این نقش داشتن بر خلاف ادعای تو به این معنا نبوده که در فرهنگ و علم و شهر نشینی اول بودند! آذربایجان در مقاطعی از زمان نقش برجسته تری در تاریخ سرزمینمان ایفا کرده و در مقاطعی هم دقیقا خلاف این بوده چنانکه بقیه ی بخشهای ایران هم همین ویژگی را داشتند

      در مورد معماری ایرانی در دوره ی اسلامی چه ابنیه ای که در دوره ی سلجوقیان ساخته شد و چه دوره ی ایلخانان ,تیموری و صفویه ریشه در معماری ایرانی در دوره های ساسانی و اشکانی دارد و البته این طبقه بندی جدیدی که می کنی به عنوان شیوه ی معماری آذری و اصفهانی و پارسی مهملات است و مبنایی ندارد. ویژگی معماری هر کدام از دوره های تاریخی ایران پس از اسلام که عمدتا همان چهار دوره است که نام بردم به بخش خاصی از کشور محدود نمی شود

      در مورد مقبره الشعرای تبریز هم به جز یک یا دو مورد همگی پارسی زبان هستند. پیرامون شهرنشینی و تبریز شهر اولینها ! اراجیف امثال صمد سرداری نیا با دکترای افتخاری از دانشگاه باکی یا دیگر کارشناسان ریز و درشتتان برای کسی مرجع نیست و جدی گرفته نمی شود. این مهملات و طمع تمدن خواری برای هیچکس آبرو نساخته! تبریز نقش مهمی در دوران مشروطه ایفا کرد و جانبازیهایی هم کرد همانطور که رشت و تهران نقش بزرگی داشتند اما هیچگاه تافته جدا بافته نبود

  • saman says:

    vaghan hal kardam ba nazare ramin,.affarin be ramin

  • ترک ایرانی says:

    پان ترک پان فارس پان لر پان…..وای بر شما به اصطلاح محافظین میراث مولانا که نام او را بهانه ای برای جدال پایان ناپذیر خود ساخته اید بله اشتباه نکرده اید سخنم با هر دو گروه است % گروه اول مدافعان زبان ترک که جفت پا در یک کفش و به حق مولانا را ترک میذانند گروه دوم مدافعان زبان پارس که سخنم با نماینده آنان یعنی نویسنده مطلب می باشد که او هم مدافع به حق مولانای پارسی است ولی به حق بودن این دو گروه با هم تفتاوت عمیقی دارد . در مطلب بالا نویسنده گویا با جمع آوری اسناد و مدارک قابل تحسین و به حق ایرانی بودن مولانا را تثبیت و روی تمام مدعیان ترک را کم کرده است اما دریغ از نکته ای که او ا به اشتباهی فاهش وادار نموده و حق را به گروه بعدی ( Pueblo turco) اعاده کرده . دوست عزیز فارس زبان و هم وطن من از مطلبی که نوشته ای گویاست فردی با درایت با هوش و ذکاوتی بالا می باشی و مطمعنا احساس وطن پروری تو باعث شده که متن سوال را ( مولانا ایرانی یا ترک؟ ) خوب درک نکنی و سریعا به فکر جواب باشی دوست عزیز در سوال بالا ترک بودن مولانا دلیل بر ایرانی تبودن وی نیست ما ( تو و من ) با چه حقی ایرانی بودن را منوت به فارسی سخن گفتن می پنداریم فرض بر مثال احتمال نود و نه درصد که مولانا فارسی زبان بوده و تنها یک درصد ترک زبان با این همه اگر ما او را ترک پنداریم و موجبات دل شادی هموطنان ترک خود و دیگر کشور های ترک زبان شویم آیا از ایرانی بودن او چیزی کاسته می شود چون انها فقط ترک بودن او را ادعا کرده اند نه ترکیه ای بودن او را که اصلا در زمان تولد و مرگ وی چنین کشوری وجود خارجی نداشت و همه به این مهم آگاه هستند و نیازی به این همه سند و مدرک که موجب آزرده خاطردگی ترک زبانان ایرانی گردد نیست سخن انان ( پان ترکان ) از آنجا به حق است که ریشه این کلمه را خود ما فارس زبانان با این نگرش پوچ خود ( ایرانییان پارسی گو ) در خاک کرده و هنوز که هنوز مشغول آبیاری آن هستیم و نیز طلب کار که بلی شما ترکان طفرقه افکنید کورش بزرگ 2500 سال پیش همه ما را با بیش از 90 زبان و لهجه یک جا جمع و همه را ایرانی خوانده دوست عزیز با درایتی که داری نیازی به هیچ وکیلی نداری به همین علت من فقط از طرف خودم از این کاستی به دیگر اقوام ایرانی عذر خواهی میکنم %

  • mohsen says:

    ramin karet doroste

  • سعيد says:

    من سوالاتى در ذهنم است كه مىخواهم جواب آنها را بدانم: چرا مايى كه در گذشته سالها بر شرق و غرب فرمان مىرانديم و بزرگترين شاهان در برابر ما شكست خورده يا كشته مىشدند حال ما را هم جوار لرها مىدانند و براى ما جك مىسازند؟
    چرا زبان ما در مدرسه تدريس نمىشود؟
    چرا زبان ما را به عنوان لهجه در فيلم ها به مردم مىشناسانند؟
    چرا ما از ترك ناميدن خودخجالت مىكشيم و در نظر داريم لهجه ى خود را پنهان كنيم؟
    چرا نام هاى تركى مكان هاى تبريز را عوض مىكنند و به جاى آن نام فارسى مىگذارند؟

  • ادب دوست says:

    هم میهنان گرامی
    درود بر همگان
    من تا اندازه ای باترک ایرانیموافقم تنها در اینکه ما باید تنها به ایرانی بودن خود بنازیم و البته زبان پارسی که از آن همه ایرانیان است و به اندیشه ایرانی نگرش ژرفتری داشته باشیم برای نمونه “کسروی” هر چند ترکزبان بود ولی مدافع سرسخت زبان پارسی بود و یا بسیاری همچون او، در حالیکه برای نمونه زکریای رازی همه کارهایش را به عربی نوشت و یا خواجه نظام الملک که پارسی زبان بود مدافع سرسخت ترکان و عربها بود( سیاست نامه اش را بخوانید) و گورکانیان هند هر چند که ترک زبان بودند پارسی را زبان رسمی سرزمین هند کرده بودند.. راستش در زندگی هر روز بیشتر به این نکته پی میبرم که ایرانی بودن چیزی فراتر از زبان مادری است وهمانند آرمانی است که مرد بایذ شایستگی آنرا داشته باشد من هم مولانا را از روی اندیشه اش ایرانی میدانم و بس و اینکه بگویم او فارس بوده و یا ترک و یا کرد و تاجیک و ازبک ….برایش میتوانمثنوی صد من کاغذنوشت چنین مینماید که شماری از دوستانتنهافارس بودنرا با ایرانی بودن به خطا میگیرند
    با سپاس

  • milad says:

    با سلام خدمت تمام ایرانیان چه فارسی زبان چه ترک زبان چه عربی و کردی و لری و ….
    من خودم مادرم تهرانی و پدرم ترک ارومیه است پس بیطرفانه میگم که براساس مستندات تاریخی زبان مردم آذربایجان و ترکیه امروزی از زمان فرمانروایی سلجوقیان بر این نواحی از فارسی به ترکی عوض شده و قبل از سلجوقیان یعنی نزدیم 900 سال پیش این مردمان که ایرانی بودند و همیشه جدا از اینکه چه زبانی دارند ایرانی به حساب می آیندزبانشان تغییر کرده.مردم آذربایجان ایران در حقیقت از ریشه های مادها و آریاییان اصیل به شمار می روند و فقط زبانشون ترکی شده و از ترکان اصل که صحرانشینان سمت ماوراالنهر و چین و مغولستان به حساب می روند نیستند پس بهتره بگن ما آذری هستیم نه ترک! البته از نژاد ترکها به هر حال الان در آذربایجان ایران وجود داره که در اصل 800 ساله به اینجا امده اند و بومی اصیل این مناطق نیستند.حتی قاجارها معروفه که از نژاد مغولها بوده اند.خود لفظ آذربایجان دارای ریشه پارسی آتروپانکان هست که قدمتی به اندازه هخامنشیان داره. من واقعا منظوری ندارم ولی این حقیقته.در کل تمام مردم این سرزمین ایرانی اند جدا از اینکه چه زبانی دارند و زبان همه اونها هم زیبا و دلنشینه.بیایید به جای ترک و فارس کردن بگیم ما همگی ایرانی هستیم.

  • آیدین دنیزلی says:

    مولانا اگه می دونست یه روزی پان ایرانیست ها اینطور ادعاش را می منند هرگز از خاک ایران رد نمی شد و از یه راه دیگه می رفت یا اصلن تو زادگاهش می موند.
    کم به مشاهیر دیگر کشورها دست درازی بکنید شرم و حیا هم چیزه خوبیه.
    همه خوب می دونند که مولانا هیچ ربطی به ایران نداره بنده خدا فقط چند روزی از خاک ایران رد شده است.

  • Asad Agha says:

    انسانهای عزیز:

    آیا تابحال فکر کرده اید که ترکها که امروزه بعنوان اقلیتی در آلمان زندگی میکنند در ظرف دو نسل زبان و فرهنگ قبلی خود را از دست میدهند و دیر یا زود آلمانی میشوند همانطور که مهاجران لهستانی و یونانی و ایتالیائی امریکائی شده اند. آنها هیچگونه مسئله ای ندارند با از دست دادن زبانشان و خطشان وفرهنگشان. این بلا دیر یا زود سر تمام ایرانی های مهاجر هم خواهد آمد. فرهنگ امریکا فرهنگی است مخلوط که مردم فرهیخته به عناصر مختلف آن افتخار میکنند.

    آیا فکر کرده اید که مردم آلزاس و لورن که تحت حکومت فرانسوی زبان زبان آلمانی خود را از دست دادند اینقدر جنجال نمیکنند.

    آیا فکر کرده اید که مصریها و تونسی ها و غیره که تحت حکومت اعراب زبانهای اصلی خود را از دست دادند خود را جمهوری عربی مصر میخوانند که مصر واژه ایست باستانی تر و از زمان فراعنه بر میآید که در کتیبه های هخامنشیان هم دیده میشود.

    آیا میدانید که کلت ها یا سلتیک های اروپائی تحت حکومت آلمانی ها و آنگلو ساکسونا و اسلاو ها در بسیاری از نقاط اروپا زبانشان را از دست دادند ولی هیچ عقل سالمی منکر وجود آنها از لحاظ ژنتیک در داخل ملل اروپا از ترکیه تا ایرلند و از اسپانیا تا شرق اروپا نمی شود.

    آیا فکر کرده اید که علائم ژنتیک سکاها یا اسکیتها در مرز مغولستان و چین و روسیه با مو های بور چند سال پیش کشف شد.

    آیا میدانید که نژاد بسیاری از پادشاهان اروپا از ملتهای دیگر است. مثلا پرنس فیلیپ شوهر ملکه بریتانیا از خانواده پادشاهان آلمانی تبار یونان است ملکه هلند هم پدرش و هم شوهرش هلندی هستند. که ملکه سوئد آلمانی است که بسیاری از ملکه های عثمانی از اشراف آلبانی یا ایتالیائی یا مجاری و امثالهم بودند منجمله همسر سلطان سلیمان قانونی و مادر سلطان بعدی. میدانید که مادران بسیاری از این ترکان مقنعه بسر امروزی را از بلگراد ربوده اند و یا از سوفیه یا بوداپست یا آتن.

    جنگ شما بر سر لحاف ملا نصرالدین است. ما داریم در زمان دهکده جهانی زندگی میکنیم.

    زبان آذری ها بهر حال در حال حاضر ترکی است و باید به آنها حق آموزش به این زبان را داد و اصولا آزادی های دیگر را هم همینطور.

    حالا ملا نصرالدین ترک بود یا فارس.

    بخندید بریش خودتان.

    • admin says:

      آیا شما فکر کردی که ممکن است خودت چیزی را ندانی که دیگران بدانند و آنوقت بخواهند به ریش تو بخندند یا شاید تصور کردی این کسانی که مقالات این سایت را نوشتند مترصد فرمایشات امثال تو بودند که در یک کامنت همه ی این حقایق را برایشان روشن کنی ؟
      جنگ ما بر سر لحاف ملا نصر الدین نیست جنگ ما بر سر تمامیت ارضی ,حفظ موجودیت ایران و جلوگیری از جنگ داخلی در ایران است که بسیار کشورها به دنبال آن هستند که اگر مسئله ی آذربایجان یا خوزستان یا کردستان صرفا مسئله داخلی کشور ما بود راه حلهای به مراتب آسانتری داشت.

  • tabrizli says:

    حتی قاجارها معروفه که از نژاد مغولها بوده اند.خود لفظ آذربایجان دارای ریشه پارسی آتروپانکان هست !!!
    من تبریزلیمزبان من ترکی هست من در منطقه منطقه اذربایجان زندگی میکنم چیزی به نام زبان اذری وجود ندارد زبان ما همان ترکی فقط با لهجه اذری حالا ما اگر مغول باشیم یا….. خلاصه ترکیم وافتخار میکنیم به ترک بودنمون حالا فقط توهین کنین.ما هم شما رو عرب میدانیم که زبانتان کمی با عربها فرق میکند نوشتارتان یکیست

  • حضرت مولانا جلال الدین محمد بلخی شاعر برزگ بلخی از بلخ افغانستان فعلی میباشد. مولانا بلخی از بلخی افغانستان است نه از ایران و ترکیا و نسبش افغانی و بلخی است.
    پادشاه عشق در ام البلاد
    سکه بر نام جلال الدین نهاد
    عشق باشد آفتاب معنوی
    تافته از قلب پاک مولوی
    شادباش ای بلخ و ای فرزند بلخ
    ای مِهین فرزند بی¬مانند بلخ
    بلخ بامی، زادگاه مولوی است
    مشرق صد آفتاب معنوی است
    نی خرابه، این خرابات دل است
    مظهر اسرار و آیات دل است
    خانه¬ی اجداد و امجاد وی است
    خانقاه فیض و ارشاد وی است
    بود این جا مبدأ انجام او

    • admin says:

      گویا پان عربیستها، پان ترکیستها و پان کردیستها کم بودند شکر خدا پان افغانیستها هم اخیرا به گرفتاریهای ما اضافه شدند

      کشوری به نام افغانستان در زمان مولوی هنوز موجودیت نداشته که مولوی از آن دیار باشد بلخ همواره از دوران هخامنشی بخشی از سرزمین ایران بوده و نخستین اشاره به این نام هم در کتیبه ی داریوش است

      iranicaonline.org/articles/bactria