“Analogie Alghtyn” Kein Unglück Wissensbasis.

Wollte ein pan Trkystha buchen “Analogie Alghtyn” Bringen Unglück und Ansprüche an die Spitze der persischen Sprache ist Türkisch.! Wir haben uns die Übersetzung des Buches ins Englische (Da Jghtayy eine tote Sprache ist Türkisch und Türkisch Sprachen (و نه لهجه​های) ترکی استانبولی و ترکی آذربایجان فرق زیادی دارد).

در این راستا از وبلاگ شهربراز میخوانیم:

نزدیک ۵۱۰ سال پیش (۸۷۸ خ/ ۱۴۹۹ م / ۹۰۵ ق) Amir Nezameddin Alisher Konformität Heravi (که در پارسی «فانی» و در ترکی «نوایی» تخلص می‌کرد)، شاعر و سخندان و وزیر معروف ترک‌تبار اهل هرات (درگذشته به سال ۹۰۷ ق/ ۸۷۹ / ۱۵۰۱ م)In den letzten Jahren seines Lebens in türkischen Chghtayy schrieb ein Buch mit dem Titel "Test Allghtyn" Mittel ", um zwischen den beiden Sprachen zu beurteilen", in dem er zu beweisen versucht, Turksprache hat Vorrang vor. متاسفانه به نظر می‌رسد برترپنداران ترک و همه‌ترک‌انگاران (pan-Turkist) در این ۵۰۰ سال هیچ پیشرفتی نکرده‌اند و هنوز همان استدلال‌های نوایی را برای برتری ترکی بر پارسی تکرار می‌کنند.

نسخه‌ای انگلیسی از این کتاب به دستم رسید به تلاش «رابرت دِوِرو» (Robert Devereux) چاپ لیدن (Blei) در کشور هلند به سال ۱۹۶۶ م/۱۳۴۵ خ. مقدمه‌ی دورو دارای نکته‌های جالبی است که بخشی از آن را به پارسی برمی‌گردانم:

هر زبان‌شناس امروزی که مقاله‌ی نوایی را بخواند نتیجه می‌گیرد که نوایی برهان ضعیفی ارائه کرده است زیرا استدلال اصلی وی آن است که در زبان ترکی واژه‌هایی هست که معادل دقیق پارسی ندارند و بنابراین پارسی زبانان باید از همان واژه‌های ترکی استفاده کنند. Nyyn Krücke für schwach, weil es auf der Tatsache, dass es nur knapp Sprachen beruht nicht Lehnwort. , Die Schönheit der Sprache und literarische Exzellenz als Medium der geringere Amplitude und rein, reine Worte und Etymologie der Wörter hängt jedoch von. بلکه بیشتر به خوش‌نوایی، توانایی بیان و چکش‌خواری [=انعطاف] واژه‌هاست. [تاکید از شهربراز] Außerdem, selbst wenn wir eine gültige Meinung über den Klang, arbeitete er mit ihm, kein Zweifel unbewusst Ghyrtrky viele Worte, um die Kreditaufnahme der persischen und türkischen Wörter Parsyzbanan loben müssen den Nachweis ihrer Ansprüche untergraben und zerstören . نویسنده از واژه‌های به کار رفته در متن نوایی شمارشی نکرده است اما تخمین محافظه‌کارانه‌اش این است که دست کم نیمی (۵۰٪) از واژه‌هایی که نوایی [برای نگارش کتابش] به کار برده در اصل یا عربی اند یا پارسی.

استدلال جالب دیگری که نوایی برای برتری ترکی می‌کند این است که بیشتر ترکان به زبان پارسی هم صحبت می‌کند اما پارسی‌زبانان اندکی هستند که ترکی بدانند. سخت است که بفهمیم چرا این موضوع وی را تحت تاثیر قرار داده زیرا یک دلیل واضح آن است برای ترکان ضروری بود که پارسی بیاموزند – گذشته از اینها، پارسی زبان رسمی دولت بود – اما پارسی ‌زبانان دلیلی نمی‌دیدند که به خود زحمت دهند و ترکی یاد بگیرند. زبانی که در نظرشان زبان تمدن‌نیافته‌ی مردم قبیله‌ای کوچ‌نشین و تمدن‌نیافته بود.

بدین ترتیب نمی‌توان گفت این مقاله آن گونه که نوایی قصد کرده بود کاری دانشورانه و زبان‌شناسانه باشد. اما مطالعه‌ی آن خالی از لطف و کشش نیست. اهمیت آن برای ما بیشتر به خاطر آن است که این کتاب میراثی از ادبیات آغازین زبان ترکی چَغَتایی است. و نیز نمونه‌ای از ستایش‌های افراط‌آمیز – و گاه حتا زننده – از خود است که نویسندگان مسلمان سده‌ها بدان عادت کرده بودند. برای زبان‌شناسان و واژه‌شناسان این کتاب منبع ارزشمندی در زمینه‌ی نحو و واژگان و معناشناسی زبان ترکی چغتایی است. به همین دلیل، اگر نه دلیل دیگر، هر ترک‌شناس و شاید هر خاورشناسی باید با این کتاب آشنا شود.

همچنین خوب است سخن انگلیسی رابرت دِوِرو را به زبان اصلی بیاوریم تا بهانه​ای نباشد:

Any linguist of today who reads the essay will inevitably conclude that Nawai argued his case poorly, for his principal argument is that Turkish lexicon contains many words for which the Persians had no exact equivalents and that Persian-speakers had therefore to use Turkish words. This is a weak reed on which to lean, for it is rare language indeed that contains no loan words. In any case, the beauty of a language and its merits as a literary medium depend less on size of vocabulary and purity of etymology than on the euphony, expressiveness and malleability of those words that its lexicon do include. Moreover, even if Nawai’s thesis were to be accepted as valid, he destroyed his own case by the lavish use, no doubt unknowingly, of non-Turkish words even while ridiculing the Persians for their need to borrow Turkish words. The present writer has not made a word count of Nawai’s text, but he would estimate conservatively that at least one half of the words used by Nawa’i in the essay are Arabic or Persian in origin.

To support his claim of superiority of the Turkish language, Nawa’i also employs the curious argument that most Turks also spoke Persian but only few Persians ever achieved fluency in Turkish. It is difficult to understand why he was impressed by this phenomenon, since the most obvious explanation is that Turks found it necessary, or at least advisable, to learn Persian – it was after all, the official state language –, while Persians saw no reason to bother learning Turkish, which was, in their eyes, merely the uncivilized tongue of uncivilized nomadic tribesmen.

Thus, the essay cannot be said to be the scholarly linguistic dissertation that Nawa’i intended it to be. Yet, it is not without merit and interest. It is, perhaps most interesting as a heritage of early Chagatai literature, as well as an amusing example of the extravagant, even fulsome, praise which Muslim writers for many centuries were in the custom of bestowing upon themselves. To philologists and linguists, it commends itself as a valuable source on Chagati syntax, vocabulary and semantics. For this reason, if for no other, it is a work with which every Turcologist, if not every Orientalist, should be acquainted.

همچنین نوایی واژگانی می​آورد که ادعا میکند فارسی آنها وجود ندارد. ولی در واقع اطلاعات نوایی تنها از فارسی دوران خود در مکان خود بوده است. وگرنه برای هرکدام از واژگان نوایی یا معادل فارسی یا معادلی در گویش​های فارسی و زبانهای​ دیگر ایرانی وجود دارند. ما در اینجا با ترجمه انگلیسی این واژگان معادل فارسی آن را میاوریم:

Quruqshamaq To dry up, To wither up

خشکیدن-خشک شدن-پژمردن

جیجایماک (معنی این لغت بخاطر مرده بودن زبان جغتایی دیگر قابل پیدا نیست)

Ongeydemek- To Raise up, exult

بالابردن-بالاییدن – ستاییدن-

Umunmaq – to become hopeful

امیدوار شدن

Tivramak- to spin, bend, pierce

چرخاندن- خمیدن-سفتن

Ingrenmek – to moan

نالیدن

جالب است که ابیات ترکی نوایی پراز واژگان فارسی است. برای نمونه نوایی برای برتر نشان دادن زبان ترکی از چند بیت از اشعار خود تعریف میکند.

Einige Worte über Pferdehaltung und Körpersysteme bringt auch den Sound der heutigen persischen Sprache gilt nicht. Viele Wörter werden auch dem Nomadenleben, das offen ist verwandt, es gibt keine Tehrani persischen Sprache, sondern ein Dialekt / Sprache eng mit persischen Bakhtiari Dialekt verwandt sind, sind die Worte, dort zu bleiben.

در کل هر زبانی واژگان مخصوص خود را دارد که شاید در زبان دیگر ترجمه​ای برای آن نباشد. Zum Beispiel in Türkisch, egal, wie sie versuchten, konnte es nicht solche Worte “Gebet” Und “Wasser” Und so verändern.

نمونه بارز این پدیده را میتوان در این خبر دید:

http://news.bbc.co.uk/2/hi/3830521.stm

Ilunga bedeutet “eine Person, die bereit ist, einen Missbrauch zum ersten Mal vergeben, ist, um es ein zweites Mal zu tolerieren, aber nie ein drittes Mal”.

Aylunga (In einer afrikanischen Sprache) یعنی:

“Jede Ungerechtigkeit, jemanden zum ersten Mal an einem Unrecht zu vergeben, das zweite Mal, geduldig zu sein, aber das dritte Mal, es nicht passieren”

برای نمونه معادل (با مفهوم) برای بیش از صدواژه که در فارسی با “دل” ساخته میشود در زبانهای دیگر همان معنی خاص را ندارد.

تراکیب درفارسی زیاد است و همین تراکیب از امتیازات اولیه پارسی میباشد. بنگرید درباره کلمه “دل” این تراکیب را می یابید، دلبند، دلنواز، دلربا، دلربا (ساز) دلدار، دلگیر، دلپسند، دلبر، دلشاد، دلگرم، دلخوش، دلبد، بد دل، دل آرا، دل آرام، دل آغا، دلجو، دلجویی، دلکشا، دل نا دل، دل رحم (بکسر لام) دل شیر(بکسر لام) دل تکان، دل خون، دل پرخون، نازکدل، دل نازک، دل خراب، کار دل، بــــاد دل، دلرو، دلدرد، دلکلان، دل آویز، راز دل، درد دل، دل پاره، کور دل، دو دل، بند دل، دل آسا، دلپذیر، دلیر، دلگزید (اصطلاح تاجیکی)، دلسرد، دلجوش، آزرده دل، دل آزرده، شیردل، پردل، رحمدل، کهندل، خوشدل، دل آزار، دل پاک، پاکدل، دلجان، سنگدل، مهردل، بزدل،چرک دل،کم دل، دلکشا، دودل، بیدل، دل در گمان، سخت‌دل(قسی القلب عربی)، ساده دل، شیرین دل، صاحبدل، صافدل، دلصاف، دل آگاه، بیگدلی، قلب دل (قلب بمعنی جعلی وخراب)، بزرگدل،غم دل، دلخراش، دل کفک، سیه دل، دل سیاه وغیره

برای نمونه شیردل در انگلیسی میشود lion heart و در مفهوم هم یعنی شجاعی و دلیری. ولی کوردل یا دل‌داده را نمیتوان بدون کاستن معنی با همان مفهموم ترجمه کرد.

در هر رو نیم نگاهی به همین کتاب “Analogie Alghtyn” نشانگر زبان​ناشناس بودن نوایی است. زیرا بقول زبانشناس زبان​های آلتایی پروفسور گرهاد دورفور:

Even when Chaghatay authors deliberately set out to write in Turkish they were not able to avoid using Persian words. For example, when the vizier and poet ʿAlī- Šīr Navāʾī (844-906/1441-1501), encouraged by Sultan Ḥosayn Bāyqarā, wrote Moḥākamat al-loḡatayn in order to prove the superiority of Turkish over Persian (See CENTRAL ASIA iv. HISTORY UNDER THE MONGOLS AND TIMURIDS), he used a language that contained 62.6 percent Persian and Arabic words (sample: 122 of 195 words).

پس حدود 63% واژگان این اثر به فارسی و تازی است. Arabische Wörter in der persischen Kultur Farsydh haben all diese Arbeit zusammen und tatsächlich hatten die persischen und aus dem Persischen ins Türkische Joghataii.

Das Ergebnis ist, dass die Rede war kein Ton, nicht ein Sprachwissenschaftler und Sprachsachverständigen der seine Arbeit als. و در نهایت زبان جغتایی امروز یک زبان مرده است و آن را تنها زبانشناسان در دانشگاه​ها یاد میگیرند و دیگر یک پدیده​ی زنده نیست.

(Gerhard Doerfer, “Chagatay” in Encyclopedia Iranica)

http://www.iranica.com/newsite/index.isc?Article=http://www.iranica.com/newsite/articles/unicode/v5f4/v5f4a002.html